Podcast: Wat is PCOS?
Leer meer over PCOS. Hoe kan je symptomen leren herkennen en je laten begeleiden?
Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) is een hormonale, stofwisselings- en voortplantingsstoornis. Wereldwijd treft de aandoening ongeveer één op de tien vrouwen. De exacte oorzaak is nog niet helemaal duidelijk, wel staat vast dat genetische en omgevingsfactoren een rol spelen.
Vrouwen met PCOS vertonen vaak diverse symptomen maar de aandoening blijft helaas nog te vaak ongediagnosticeerd. Kenmerken zoals overmatige beharing en acné, het moeilijk verliezen van gewicht maar ook een onregelmatige menstruele cyclus en daarmee gepaard een verminderde vruchtbaarheid, kunnen indicaties van PCOS zijn.
Omwille van de diverse zorgvragen waarmee je als patiënte met PCOS geconfronteerd kan worden, bundelt het UZ Brussel de zorg voor vrouwen met PCOS in een gespecialiseerde, multidisciplinaire PCOS-kliniek. Het team bestaat uit gynaecologen, fertiliteitsartsen, diëtisten, endocrinologen en dermatologen.
Het eerste consult bestaat standaard uit een intakegesprek met de gespecialiseerde counselor, een bloedafname en een vaginale echo om jouw zorgvraag en type PCOS in kaart te brengen. Op basis daarvan word je doorverwezen naar de juiste discipline(s) en specialist(en).
Indien er (ook) sprake is van een actieve kinderwens, kom je terecht bij een fertiliteitsarts van Brussels IVF.
Voor wie?
De symptomen van PCOS en de hardnekkigheid ervan kunnen zeer divers zijn. Één van de belangrijkste kenmerken is het typerende uitzicht van de eierstokken bij echografisch onderzoek, met name het voorkomen van een groot aantal folliculaire vochtblaasjes in de eierstokken. Deze vochtblaasjes worden follikels genoemd. Ze worden soms ten onrechte verward met cysten, vandaar dat de term ‘polycystisch’ of ‘polycysteus’ strikt genomen onjuist is.
Een groot aantal follikels in de eierstokken kan een stoorzender zijn in de hormonale huishouding van een vrouw. Tijdens een normale menstruele cyclus rijpt maandelijks slechts één follikel uit; bij de eisprong ontspringt uit deze follikel een rijpe eicel die bevrucht kan worden. Wanneer er echter te veel follikels aanwezig zijn, treedt een hormonaal onevenwicht op. De hormonale disbalans kan ervoor zorgen dat het langer duurt of onmogelijk wordt om een dominante follikel te selecteren, zodat de eisprong uitblijft. Dit resulteert in langere, onregelmatige menstruele cycli of soms het totaal uitblijven van een menstruele cyclus. We spreken dan over een ovulatiestoornis.
Ook zien we vaak een verhoogde productie van mannelijke hormonen (androgenen).
Vrouwen met PCOS vertonen soms een verminderde gevoeligheid voor insuline (hyperinsulinisme). Dit kan helaas ook leiden tot een verhoogd risico op suikerziekte en een verhoogd risico op zwangerschapscomplicaties zoals bijvoorbeeld zwangerschapsdiabetes en hoge bloeddruk.
PCOS en kinderwens
PCOS kan het normale verloop van de menstruatiecyclus verstoren, waardoor ovulaties minder vaak optreden en soms helemaal uitblijven. Indien dit het geval is, kan dat een nefast effect hebben op jouw kansen om spontaan zwanger te worden. Er zijn verschillende trajecten waarbij we jou kunnen begeleiden.
Er zijn eigenlijk drie behandelpistes. Afhankelijk van de ernst van de PCOS-klachten zal één van de drie opties de voorkeur krijgen:
- Een eerste optie is het opvolgen van je cyclus en induceren of opwekken van je eisprong door toediening van hormonen. Je leest hier alles over bij “ovulatie-inductie’. Wanneer we weten wanneer jouw eisprong plaats zal vinden kan je via seksuele betrekkingen (of coïtus timing) of kunstmatige inseminatie op het juiste moment proberen zwanger te worden.
- Een andere optie is IVF of ICSI waarbij we door de toediening van stimulatiemedicatie meerdere follikels tot rijping willen brengen. Via een ambulante ingreep worden de eicellen aangeprikt en nadien het labo te bevruchten.
- Een derde optie is of in-vitro maturatie (IVM) waarbij we onrijpe eicellen aanprikken. We laten deze eerst in het labo uitrijpen, of matureren, voor ze in het labo bevrucht worden.
De in-vitro rijping van de eicellen (IVM)
In-vitromaturatie (IVM) betekent het uitrijpen van eicellen in een laboschaaltje in het laboratorium voor Medisch Begeleide Voortplanting. IVM is met andere woorden een kunstmatige voortplantingstechniek waarbij we onder echografische controle een eicelpunctie uitvoeren en de kleine follikels in de eierstokken aanprikken, waarbij slechts een korte hormonale stimulatie wordt toegediend. In sommige gevallen worden bij IVM zelfs helemaal geen hormonen toegediend voor de eicelpunctie.
We oogsten dus onrijpe eicellen, die we vervolgens in een specifiek kweekmilieu in een petrischaal in het laboratorium de kans geven om rijp te worden. Zodra ze rijp zijn, kunnen de eicellen bevrucht worden met sperma van je partner of donor. Lees meer over IVM.
PCOS en andere zorgvragen
Voor begeleiding bij alle symptomen waarmee PCOS gepaard kan gaan, kan je terecht bij de PCOS-kliniek van UZ Brussel. Hier kan je terecht bij:
- de gynaecoloog: voor onregelmatige menstruatie en begeleiding van een zwangerschap
- de fertiliteitsarts: indien er een kinderwens is
- de diëtist: bij overgewicht of vragen over gezonde levensstijl
- de endocrinoloog: voor screening naar en behandeling van insuline-resistentie of metabool syndroom (suikerziekte) en het controleren van de mannelijke hormonen om acné en beharing te verminderen
- de dermatoloog: aanspreekpunt voor het behadelen van overmatige haargroei en acné
Om voldoende efficiënt in te kunnen spelen op de verscheidenheid aan symptomen en deze uiteenlopende zorg gecoördineerd te laten verlopen, bundelt UZ Brussel de zorg voor vrouwen met PCOS in een gespecialiseerde, multidisciplinaire PCOS-kliniek. Voor meer informatie of een afspraak binnen de PCOS-kliniek kan je contact opnemen met het centraal aanspreekpunt, Linde Mostinckx via PCOSclinic@uzbrussel.be.
We weten dat de diverse PCOS-klachten een negatief effect kunnen hebben op de levenskwaliteit van een vrouw. Dit kan ook een verhoogd risico op angst- en depressieklachten met zich meebrengen. Omdat er op heden nog geen gespecialiseerde psychologen deel uitmaken van de PCOS-kliniek, adviseren we om je hierbij zeker te laten ondersteunen door psycholoog in de buurt. Ook je huisarts kan je hierbij begeleiden of doorverwijzen.
Vijf veelgestelde vragen over PCOS:
Hoe weet ik of ik PCOS heb?
Vaak wordt de diagnose door een (huis)arts of gynaecoloog gesteld. De diagnose van PCOS vereist ten minste twee van de drie volgende kenmerken,: (1) de echografische vaststelling van polycystische eierstokken, (2) een verhoogde concentratie aan mannelijk hormoon in je bloed, of tekenen die daarop wijzen: acné, uitval van hoofdhaar, overmatige lichaamsbeharing, (3) een menstruatiecyclus van meer dan 35 dagen of een afwezige menstruele cyclus De symptomen van PCOS kunnen worden verergerd door overgewicht.
Dr. Liese Boudry
Heeft iedereen met PCOS vruchtbaarheidsproblemen?
Aangezien PCOS de meest voorkomende oorzaak is van ovulatiestoornissen bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd, klopt ongeveer één derde van de vrouwen met PCOS (mede) daardoor aan bij een fertiliteitscentrum bij een kinderwens. PCOS is immers een syndroom dat zich bij iedere vrouw, en in ieder lichaam, anders vertoont. Niet alle symptomen hoeven daarbij tot uiting te komen. Dit maakt dat PCOS soms jarenlang zonder diagnose blijft.
Prof. dr. Michel De Vos
Ook dit moet je lezen
Aangezien veel vrouwen met PCOS een verhoogde eicelreserve hebben, is het mogelijk dat je eicelreserve ook op latere leeftijd hoger is dan gemiddeld. Hoewel je ovulatie verstoord wordt door het syndroom kunnen we jou in de meeste gevallen wel goede slaagkansen bieden bij een behandeling.
Waardoor krijg je PCOS?
De oorzaak van PCOS is nog niet helemaal gekend. Ook uit de aandoening zich bij verschillende vrouwen of verschillende manieren. Wel weten we dat er een belangrijke genetische voorbeschiktheid bestaat waardoor PCOS in sommige families dus vaker voorkomt.
Kan mijn PCOS genezen?
Op dit moment is er geen definitieve genezing voor PCOS. De behandeling is voornamelijk gericht op het beheersen van de symptomen en het verminderen van de gezondheidsrisico's die gepaard gaan met PCOS, zoals diabetes en hartziekten. Een gezonde levensstijl en correct medisch advies kunnen helpen de symptomen zo goed mogelijk te beheersen.
Vroedvrouw Linde Mostinckx
PCOS heeft een impact op verschillende aspecten van de vrouw haar leven.
In UZ Brussel bekijken we het syndroom daarom holistisch. Je kan een afspraak maken na een diagnose van PCOS of wanneer je een vermoeden hebt van PCOS en dit verder onderzocht wil zien. Tijdens een eerst consult zorgt een gespecialiseerde counselor voor een intakegesprek. Zij luistert naar jouw symptomen en vragen. Via enkele onderzoeken (bloedafname en echografie) wordt jouw type PCOS verder in beeld gebracht. Afhankelijk van jouw specifieke klachten en zorgvragen, brengen we je in contact met de gepaste specialist(en). Speelt er ook een kinderwens, zal je onmiddellijk kunnen doorstromen naar een fertiliteitsspecialist bij Brussels IVF.
Zijn er risico's voor vrouwen met PCOS tijdens de zwangerschap?
Vrouwen met PCOS hebben een verhoogd risico op bepaalde complicaties tijdens de zwangerschap, zoals zwangerschapsdiabetes, hoge bloeddruk en vroeggeboorte. Dit hoeft geen reden tot paniek te zijn. De diagnose en juiste informatie maken dat je correcte opvolging kan installeren. Het is dus belangrijk om tijdens de zwangerschap opgevolgd te worden door een zorgverlener die ervaring heeft met PCOS om deze risico's te beheren en een gezonde zwangerschap te bevorderen.